Badanie okulistyczne
Kiedy, jak i po co przeprowadza się badanie okulistyczne?
Żyjemy w czasach, gdzie na każdym kroku nasze oczy szczególnie narażone są na szkodliwe oddziaływanie różnego rodzaju promieniowania. W świecie, gdzie smartfony i komputery pełnią bardzo istotną rolę w naszym życiu, zarówno od strony zawodowej jak i osobistej, konsekwencje dla naszego wzroku są coraz częstsze i coraz bardziej dotkliwe. Dlatego też obserwujemy wzrostową tendencję do występowania różnorodnych wad wzroku, a także powstawanie ich u coraz młodszych pacjentów.
Z tego właśnie względu, aby uchronić się przed przykrymi konsekwencjami zaburzeń wzroku i w porę im przeciwdziałać, kluczowa jest regularna kontrola okulistyczna i rutynowe przeprowadzanie badania okulistycznego, które wykonywane jest podczas każdej wizyty w gabinecie okulistycznym. Obecnie mówi się, że u osób powyżej 50 roku życia powinno być ono przeprowadzane co najmniej raz w roku, jednakże ta granica wiekowa wykazuje tendencję do obniżania się.
Ponadto, badanie okulistyczne często, a ostatnimi czasy jeszcze częściej, wchodzi w skład badań okresowych zlecanych przez lekarza medycyny pracy. Jest to związane z narastającą komputeryzacją stanowisk pracy i wydłużaniem czasu pracy spędzanego przed monitorem komputera. Badanie okulistyczne zawsze przeprowadzane jest przez okulistę w dziedzinie okulistyki i nie wymaga żadnego skierowania.
Pierwszym etapem badania okulistycznego jest zebranie dokładnego wywiadu z pacjentem, uwzględniającym aktualnie występujące dolegliwości związane ze wzrokiem, ale nie tylko. Bardzo istotny jest wykaz chorób współistniejących, gdyż niektóre z nich mogą dawać powikłania właśnie pod postacią różnego rodzaju zaburzeń wzroku.
Niezbędne jest również uzyskanie informacji na temat ewentualnych chorób oczu występujących w rodzinie, gdyż niektóre z nich mogą wynikać z pewnych predyspozycji genetycznych. Po przeprowadzeniu wywiadu, lekarz przechodzi do właściwego badania, które składa się z kilku etapów.
Badanie ostrości wzroku
Pierwszym etapem badania okulistycznego jest zazwyczaj badanie ostrości wzroku. Zazwyczaj jest ono dwuetapowe i obejmuje badanie ostrości wzroku do dali oraz do bliży. Badanie ostrości wzroku do dali ma na celu ocenę zdolności rozdzielczej siatkówki. Samo badanie nie wymaga specjalistycznego przygotowania, ale należy pamiętać, że ma ono charakter psychofizyczny. W związku z powyższym wynik jest tym bardziej wiarygodny, im bardziej pacjent jest wypoczęty.
Najbardziej powszechną metodą badania ostrości wzroku jest wykorzystanie tak zwanych tablic Snellena wyposażonych w optotypy. Badany odczytuje wskazane przez badającego optotypy od największych do coraz mniejszych. Odległość z jakiej badany odczytuje optotypy to około 5m. Badanie ostrości wzroku do bliży jest swego rodzaju uzupełnieniem badania w stosunku do dali.
Jego celem jest ocena widzenia z odległości ok. 30cm, czyli takiej, jaka zazwyczaj jest potrzebna do czytania.
Jest ono szczególnie istotne dla pacjentów po 40 roku życia, u których może rozpoczynać się tak zwana starczowzroczność, będąca rodzajem nadwzroczności. Badany dostaje od odczytania tekst lub optotypy o różnej wielkości, począwszy od najmniejszych, z utrzymaniem tendencji wzrostowej. Badanie ostrości wzroku jest badaniem bezinwazyjnym i całkowicie bezpiecznym.
Badanie pola widzenia
Kolejnym bardzo ważnym etapem badania okulistycznego jest ocena pola widzenia. Może być ono przeprowadzone na kilka sposobów. Najbardziej popularnym jest tak zwany test konfrontacji. Polega on na tym, że pacjent zasłania jedno oko i patrzy na wprost, a lekarz wyciąga rękę i pokazuje daną ilość palców w miejscu granicy obwodowego pola widzenia pacjenta. Pacjent ma za zadanie określić ile palców widzi.
Poprzez przesuwanie ręki, lekarz okulista ocenia najbardziej obwodowe miejsce prawidłowej odpowiedzi. Drugą metodą oceny pola widzenia jest tak zwany test metodą Goldmana. Pacjent patrzy przed siebie, a lekarz powoli przesuwa przedmiot z obwodowego pola widzenia do punktu skupienia wzroku pacjenta. W ten sposób może sporządzić dokładną mapę pola widzenia.
Badanie przedniej części oka
W dalszej kolejności okulista ogląda przednią część oka. Ta część badania zwykle jest dwuetapowa. W pierwszym etapie, okulista gołym okiem ogląda dokładnie wygląd powiek, spojówek, oraz przedniej części gałki ocznej. W drugim etapie przeprowadza badani przy pomocy tak zwanej lampy szczelinowej, która w świetle spolaryzowanym oraz w powiększeniu może uwidaczniać różne patologie w obrębie przedniego odcinka gałki ocznej.
Do przykładowych chorób mogących być zdiagnozowanymi na drodze badania w lampie szczelinowej należą na przykład zaćma, uszkodzenie rogówki, obecność ciała obcego w przedniej części oka, czy też tak zwana choroba Wilsona będąca wynikiem nieprawidłowego metabolizmu miedzi.
Badanie dna oka
Ten etap badania dna oka jest bardzo istotny, ponieważ umożliwia na wykrycie wielu schorzeń dotyczących głębszych warstw gałki ocznej, takich jak na przykład naczyniówka czy siatkówka, ale także pozwala na ocenę tarczy nerwu wzrokowego. Badanie to znajduje zastosowanie nie tylko w diagnostyce schorzeń stricte okulistycznych np. o charakterze zapalnym czy nowotworowym, ale pozwala na ocenę powikłań takich chorób ogólnoustrojowych jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca.
Ponadto, na podstawie oceny tarczy nerwu wzrokowego ułatwia rozpoznanie wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, będącego stanem bezpośredniego zagrożenia życia!
W przeciwieństwie do wyżej opisanych składowych badania okulistycznego, badanie dna oka wymaga wcześniejszego przygotowania. Polega ono na zakropieniu badanego oka preparatem zawierającym atropinę, na około 30 minut przed przeprowadzeniem badania.
Zadaniem tej czynności jest rozszerzenie źrenicy i czasowe uniewrażliwienie jej na działanie światła, wskutek tego nie zwęża się ona pod jego wpływem, umożliwiając dokładne przeprowadzenie badania. Następnie lekarz okulista ogląda dno oka przy pomocy specjalnego aparatu wyposażonego w soczewkę powiększającą oraz źródło światła, zwanego oftalmoskopem.
Badanie okulistyczne – Tonometria
Ostatnim etapem pełnego badania okulistycznego jest tonometria, czyli pomiar ciśnienia w gałce ocznej. Obecnie standardem jest wykorzystanie specjalnego aparatu zwanego tonometrem. Co prawda istnieje niedogodność związana z koniecznością bezpośredniego dotknięcia gałki ocznej przy wykonywaniu pomiaru, ale jest ona co raz częściej eliminowana przez możliwość zastosowania tzw. tonometru bezdotykowego.
Niektórzy okuliści badają ciśnienie w gałce ocznej bezpośrednio poprzez ucisk oka palcami i ocenę napięcia gałki ocznej. Stwierdzenie w ten sposób, czy ciśnienie wewnątrzgałkowe jest podwyższone wymaga jednak bardzo dużego doświadczenia i jest w pełni subiektywne. W związku z powyższym obecnie odchodzi się od tej metody i nie zaleca jej.
