Wodniak jądra
Jak zbudowane jest jądro i jaka jest jego rola?
Jądro jest parzystym, zewnętrznym narządem płciowym charakterystycznym dla mężczyzn. Jego zewnętrzną otoczkę tworzy tak zwana osłonka biaława, pod którą znajdują się bardzo delikatne struktury zwane kanalikami nasiennymi krętymi oraz prostymi. Są one wyłożone różnymi komórkami, z których na szczególną uwagę zasługują komórki podporowe Sertoliego, które bezpośrednio odpowiadają za produkcję męskich komórek płciowych zwanych plemnikami.
Kanaliki nasienne kręte przechodzą w kanaliki nasienne proste, które z kolei tworzą sieć jądra. Z niej zaś wychodzą przewody wyprowadzające biegnące do najądrza, a dalej do nasieniowodów i poprzez cewkę moczową uchodzą do przewodu ejakulacyjnego. Bardzo ważną strukturą towarzyszącą jądru jest powrózek nasienny zbudowany z nasieniowodu, mięśnia dźwigacza jądra a także tętnicy i żyły odpowiadających za unaczynienie tego narządu.
Jądro pełni w organizmie dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze, co zostało już wyżej wspomniane, produkcja plemników. Po drugie natomiast funkcja endokrynna. Jądro jest gruczołem wewnątrzwydzielniczym odpowiadającym za wydzielanie męskch hormonów płciowych zwanych androgenami, z których najbardziej znany jest testosteron. Odpowiadają za to konkretnie komórki Leydiga znajdujące się pomiędzy kanalikami nasiennymi.
Co to jest wodniak jądra?
Wodniak jądra jest stanem chorobowym, w którym dochodzi do powiększenia worka mosznowego na skutek gromadzenia się nadmiernej ilości płynu surowiczego w obrębie osłonki jądra. Wydzielina ta zazwyczaj ma zabarwienie bursztynowe. Jest ona umiejscowiona w przestrzeni pomiędzy poszczególnymi osłonkami otaczającymi jądro. Ma więc charakter zmiany torbielowatej. Pojawia się w przypadku zaburzeń procesu zstępowania jąder.
Jakie są rodzaje wodniaków jądra?
Klasyfikacja wodniaków jądra nie należy do najbardziej rozbudowanych. Obejmuje ona kryterium mówiące o tym, kiedy dochodzi do powstania tej przypadłości. Tak więc wyróżnia się wodniaki jądra wrodzone, powstające na skutek nieprawidłowości procesów kształtowania narządów płciowych w trakcie życia płodowego, a także wodniaki jądra nabyte tworzące się najczęściej w dorosłym życiu.
Jak powstaje wodniak jądra?
Żeby zrozumieć, jak powstaje wrodzony wodniak jądra, trzeba cofnąć się do okresu rozwoju płodowego i przybliżyć, jak przebiegają procesy formowania tej części męskich narządów płciowych. W prawidłowych warunkach, w trakcie formowania płodu w pewnym momencie dochodzi do zasklepienia się wyrostka pochwowego, a następnie jego ulokowania na przedniej ścianie jądra w postaci ślepo zamkniętego, pustego worka.
W przypadku, gdy z jakiejś przyczyny nie dojdzie do zamknięcia się tej struktury, dochodzi do przedostawania się do niej i gromadzenia płynu otrzewnowego. Ten nagromadzony płyn powoduje utworzenie się wodniaka jądra, a także wodniaka powrózka nasiennego.
Przyczyny powstawania nabytego wodniaka jądra są bardzo zróżnicowane. Najczęściej jest on powikłaniem różnych schorzeń tego narządu, takich jak stany zapalne toczące się zarówno w obrębie jądra jak i najądrza. Ponadto mogą one być efektem silnego urazu, a także jednym z współistniejących objawów nowotworów jądra.
Innym rodzajem przyczyn wrodzonych wodniaków jądra są tak zwane przyczyny jatrogenne, czyli wywołane prowadzeniem różnego rodzaju działań medycznych. Przykłady zabiegów mogących wikłać się powstaniem wodniaków jądra to przede wszystkim operacje usuwania żylaków powrózka nasiennego, a także usuwanie przepuklin pachwinowych.
Jak się objawia wodniak jądra?
Podstawowym i bardzo charakterystycznym objawem wodniaka jądra jest asymetryczne powiększenie worka mosznowego lokalizujące się najczęściej po prawej stronie. Charakterystyczna jest dynamika procesu, a mianowicie fakt, iż powiększenie to jest szczególnie zaznaczone w godzinach wieczornych, a mniej nasilone w godzinach porannych.
Wiąże się to adekwatnie ze zmianami objętości zgromadzonego płynu. Może również dojść do powiększenia jądra i obecności wyczuwalnego guzka na jego przedniej ścianie. Zazwyczaj wodniak, o ile nie towarzyszy mu stan zapalny, jest kompletnie nie bolesny.
W przypadku nabytych wodniaków jądra u dorosłych pacjentów może zdarzyć się tak, iż nasilenie objawów gwałtownie, w bardzo szybkim tempie postępuje. W skrajnych przypadkach może dojść do powiększenia moszny tak znacznego, iż utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia normalne poruszanie się.
Nieleczony może prowadzić do wypierania prawidłowego miąższu jądra, a co za tym idzie zaburzenia prawidłowego produkowania plemników, co w rezultacie skutkuje bezpłodnością. Co ciekawe, obecności wodniaka jądra zazwyczaj nie towarzyszą żadne kłopoty z oddawaniem moczu.
Powiększeniu worka mosznowego często może towarzyszyć zwiększenie napięcia skóry oraz jej zaczerwienienie. Bardzo charakterystyczny jest objaw rozpraszania wiązki światła skierowanego na jądro.
Jak się rozpoznaje wodniaka jądra?
Diagnostyka wodniaka jądra, jak w przypadku każdego innego schorzenia rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego. Wywiad jest szczególnie istotny w przypadku wodniaków nabytych, gdyż może umożliwić ustalenie schorzenia będącego przyczyną.
Badanie fizykalne zaś pozwala stwierdzić asymetryczne, niebolesne powiększenie worka mosznowego, często z współistniejącym zwiększeniem jego napięcia. Podstawowym badaniem, które już historycznie w bardzo prosty sposób pozwalało na względne zróżnicowanie wodniaka jądra od zmiany litej jest diafanoskopia. To badanie polegające na oświetleniu worka mosznowego światłem latarki.
W przypadku wodniaka obserwowana jest przezierność worka mosznowego ze współistniejącym rozproszeniem wiązki świetlnej. Z kolei w przypadku zmiany litej, strumień światła nie przenika przez struktury worka mosznowego. Jednakże obecnie wiarygodne rozpoznanie można uzyskać poprzez zastosowanie ultrasonografii.
Ultrasonografia, czyli popularne USG jest badaniem wykorzystującym falę ultradźwiękową. Umożliwia ona uwidocznienie granic narządów wewnętrznych oraz tkanek miękkich bez konieczności zastosowania środków kontrastowych. Niewątpliwą zaletą badania jest jego atraumatyczność, bezinwazyjność i bezbolesność.
Zachowując powyższe właściwości, ultrasonografia umożliwia określenie wymiarów narządów, głębokości ich położenia, uwidocznienie powierzchni oraz przekrojów narządowych. Ponadto, dzięki ultrasonografii możliwe jest zobrazowanie powierzchni stawowych w spoczynku oraz w ruchu, a także ocena przepływu naczyniowego.
Badanie ultrasonograficzne jest badaniem w stu procentach bezpiecznym i bezinwazyjnym. Charakteryzuje się również całkowitą bezbolesnością. Jego istotą jest uwidocznienie tkanek i narządów poprzez wykorzystanie zjawisk fizycznych związanych z odbiciem i pochłanianiem fal ultradźwiękowych, z następczym przetwarzaniem tego na obraz w skali odcieni szarości.
Czas trwania badania jest bardzo zróżnicowany i może wahać się od kilkunastu minut nawet do kilku godzin. Pierwszy jego etap polega na naniesieniu na skórę specjalnego żelu, który ma za zadanie odpowiednie skupienie fal ultradźwiękowych.
Następnie lekarz urolog przykłada specjalną głowicę emitującą wiązkę fal ultradźwiękowych do worka mosznowego i poprzez odpowiednie manewrowanie nią uzyskuje pożądany obraz, który oceniany jest na monitorze. Dzięki specjalnym funkcjom aparatu oraz oprogramowania możliwe jest wykonywanie pomiarów zmian, a także określanie niektórych parametrów czynnościowych.
Ostateczne i pewne rozpoznanie pozwala uzyskać operacyjne otworzenie worka mosznowego.
Jak się leczy wodniaka jądra?
Istnieją różne podejścia i możliwości leczenia wodniaków jądra. W każdym przypadku metoda terapeutyczna dobierana jest indywidualnie do pacjenta.
W przypadku wrodzonych wodniaków jądra, w pierwszej kolejności stawia się na tak zwaną strategię watch and wait. Polega ona na niepodejmowaniu aktywnego działania, a jedynie obserwacji trwającej kilka miesięcy. Wynika to z faktu, iż część wrodzonych wodniaków jądra ulega samoistnemu wchłonięciu w ciągu pierwszego roku życia i w związku z tym nie wymaga żadnego aktywnego postępowania. W przypadku, gdy do samowyleczenia nie dojdzie, konieczne jest postępowanie operacyjne polegające na otworzeniu torbieli i usunięciu bądź wywinięciu jej ściany.
Nabyte wodniaki jądra zazwyczaj wymagają aktywnego postępowania. Istnieją dwie zasadnicze metody leczenia wodniaków jądra. Pierwsza polega na wykonaniu nakłucia wodniaka jądra i ewakuacji płynnej treści. Jednakże ta metoda nie jest zalecana z dwóch względów. Po pierwsze dlatego, iż działanie tej metody jest bardzo krótkotrwałe i wodniak szybko nawraca.
Ponadto częste jej stosowanie może w końcu spowodować mechaniczne uszkodzenie jądra, a co gorsza może doprowadzić do przeoczenia nowotworu jądra. Drugą, zalecaną standardową metodą jest leczenie operacyjne polegające na otworzeniu torbieli i usunięciu bądź wywinięciu jej ściany.
Szczególnymi wskazaniami do leczenia zabiegowego wodniaka jądra jest wzmożone ryzyko powikłań, dolegliwości bólowe, niepłodność, a także brak możliwości jednoznacznego różnicowania np. z nowotworem albo przepukliną pachwinową.
Piśmiennictwo:
- Patoulias I et al, Hydrocele in Pediatric Population, Acta Medica (Hradec Kralove). 2020; 63(2):57-62
- Kridis WB et al, Testicular Leydig Cell Tumour Revealed by Hydrocele, Urol Case Rep. 2020 Dec 5; 35:101520
- Lin L et al, Individualized Minimally Invasive Treatment for Adult Testicular Hydrocele: A Pilot Study. World J Clin Cases. 2019 Mar 26:7(6):727-733
- Niedzielski J et al, Testicular, Epididymal and Vasal Anomalies in Pediatric Patients with Cryptorchid Testes and Testes with Communicating Hydrocele, J Clin Med. 2022 May 26;11(11):3015
- Symeonidis EN et al, Be Cautious of “Complex hydrocele” on Ultrasound in Young Men. Arch Ital Urol Androl. 2020 Apr 7; 92(1):61-63
