Załupek
Czym jest załupek?
Załupek jest schorzeniem bezpośrednio wynikającym ze stulejki i będącym jej powikłaniem. Stulejka jest schorzeniem dotyczącym mężczyzn, które polega na zwężeniu ujścia napletka, które utrudnia bądź też całkowicie uniemożliwia jego odprowadzenie i odsłonięcie żołędzi prącia. Niemożność ta występuje zarówno w spoczynku, jak również podczas erekcji. Łacińska nazwa stulejki brzmiąca phimosis pochodzi od greckiego słowa oznaczającego kaganiec. Stulejką określany również jest stan, gdy istnieje możliwość odprowadzenia napletka aż do rowka zażołędnego, natomiast powoduje to dyskomfort, a nawet ból. Jednakże, jeżeli pomimo występowania stulejki udaje się jakimś sposobem odprowadzić napletek na siłę, istnieje ryzyko powstania załupka. Jego istotą jest zaklinowanie się napletka w rowku zażołędnym i brak możliwości odprowadzenia go z powrotem. Skutkuje to uciskiem na prącie powodującym stopniowe narastanie obrzęku oraz dolegliwości bólowe.
Jak dochodzi do powstania załupka?
Podstawową przyczyną powstawania załupka jest stulejka. U podstaw powstawania stulejki leży kształt napletka w wieku dziecięcym, który jest długi, ryjkowaty, ale mimo wszystko daje się odprowadzić. Jednakże wymaga on przestrzegania ścisłych zasad higieny. Obejmują one odprowadzanie napletka, dokładne mycie żołędzi prącia oraz usuwanie z rowka zażołędnego mastki zwanej również smegmą. Jest to bardzo istotne, ponieważ dopuszczanie do zaniedbań higienicznych może prowadzić do powstawania stanów zapalnych napletkach, czego rezultatem jest zwężenie ujścia napletka. Powoduje to gromadzenie się nadmiaru mastki oraz moczu pod napletkiem, prowadząc do nasilenia się objawów, stanów zapalnych, a także stulejki w życiu dorosłym. U mężczyzn dorosłych bezpośrednią przyczyną stulejki są zaniedbania higieniczne. Ich rezultatem jest powstawanie przewlekłych stanów zapalnych, które powodują bliznowacenie napletka i postępujące, nasilające się trudności z jego odprowadzaniem. Prowadzi to w rezultacie do różnego rodzaju dysfunkcji seksualnych, włącznie z zaburzeniami erekcji oraz ejakulacji. W skrajnych przypadkach, stulejka może powodować nawet rozwinięcie się raka prącia. Tak naprawdę można stosować kilka klasyfikacji stulejki. Najbardziej podstawowa obejmuje podział na stulejkę wrodzoną oraz stulejkę nabytą. Ta ostatnia może się pojawiać w dowolnym wieku, nawet u starszych mężczyzn. Klasyfikacja mająca bardziej kliniczne zaufanie to taka, która określa zaawansowanie stulejki. W ramach tej klasyfikacji wyróżnia się stulejkę pełną oraz niepełną. Ze stulejką pełną mamy do czynienia, kiedy ujście napletka jest na tyle zwężone, że nie pozwala na odsłonięcie żołędzi. Stulejką częściową nazywamy stan, gdy odprowadzenie napletka z odsunięciem żołędzi jest możliwe w niektórych przypadkach. Pierwszym z nich jest sytuacja, gdzie jest możliwe częściowe odsłonięcie żołędzi. Druga sytuacja to kiedy odprowadzenie napletka jest możliwe w sytuacji, gdy penis jest w stanie spoczynku, ale podczas erekcji nie ma takiej możliwości. Wreszcie trzecia, najłagodniejsza sytuacja, to kiedy odprowadzenie napletka do rowka zażołędnego jest możliwe również w stanie wzwodu, jednakże ujście napletka zaciska się w rowku zażołędnym powodując duży dyskomfort, a niejednokrotnie nawet ból. Do rozwinięcia załupka dochodzi często podczas masturbacji lub stosunku płciowego u pacjentów ze stulejką.
Jak objawia się załupek?
Podstawowe i bardzo charakterystyczne pierwsze objawy załupka to ból oraz obrzęk prącia. Z czasem dołączają się trudności w oddawaniu moczu, a nawet w niektórych sytuacjach krwiomocz. W skrajnych przypadkach, gdy pacjent zwleka ze zgłoszeniem się do lekarza, poprzez przewlekły ucisk przez ujście napletka na rowek zażołędny może dojść do niedokrwienia części prącia prowadzącego nawet do martwicy.
Jak się leczy załupek?
Leczenie załupka należy zawsze rozpocząć od próby manualnego odprowadzenia wspomaganego hialuronidazą lub 20% mannitolem. Jeżeli takie postępowanie jest nieskuteczne konieczne jest chirurgiczne nacięcie napletka. Dalszym etapem terapii jest leczenie stulejki. Najskuteczniejszą metodą wykorzystywaną do tego celu jest obrzezanie. Jest to zabieg polegający na skróceniu napletka. Generalnie rozróżnia się cztery podstawowe style obrzezania w oparciu o dwa kryteria rozgraniczające, którymi są miejsce nacięcia oraz stopień napięcia pozostałej skóry. Kryterium miejsca nacięcia pozwala wyróżnić obrzezanie niskie, gdy blizna położona jest w pobliżu żołędzi oraz wysokie, gdy cięcie przeprowadzone jest w oddaleniu od żołędzi. Co istotne, przy niskim obrzezaniu wewnętrzna warstwa napletka zostaje praktycznie całkowicie usunięta. Z kolei w zależności od ilości wyciętej skóry, a co za tym idzie stopnia napięcia tej pozostałej wyróżnia się obrzezanie luźne, bądź ciasne, w którym skóra nawet
w czasie erekcji pozostaje nieruchoma. Połączenie powyższych kryteriów w różnych konfiguracjach daje cztery różne style obrzezania. W niektórych klasyfikacjach dodatkowym kryterium stanowi ewentualne usunięcie wędzidełka. Preferowane style obrzezania są różne w różnych częściach świata. Zróżnicowana jest również technika – zabieg może być przeprowadzony zarówno przy użyciu zwykłego skalpela, jak i specjalnych urządzeń pomocniczych czy klamer uciskowych blokujących dopływ krwi do napletka, powodując jego obumarcie i samoczynne odpadnięcie. Po przeprowadzonej procedurze lekarz zabezpiecza penisa opatrunkiem, który powinien być zmieniony po dobie, i następnie powinien być regularnie zmieniany. Przez kilka pierwszych tygodni po zabiegu należy utrzymywać penisa
w pozycji „do góry”, na przykład poprzez przyklejenie plastrem do brzucha. Jest to o tyle istotne, że znacznie ułatwia proces gojenia się, a przede wszystkim wycofywanie się obrzęku. Należy również stosować maści i żele o działaniu przeciwbólowym, a także antybiotyki. Istotne jest, by przez pierwsze dwa tygodnie po zabiegu obchodzić się z penisem bardzo delikatnie. Wynika to z faktu, że może występować przeczulica w obrębie żołędzi, wynikająca z braku wcześniejszego bezpośredniego narażenia na bodźce mechaniczne. Doświadczony urolog dobiera zabieg do stanu pacjenta.
Piśmiennictwo:
- Choe JM, Paraphimosis: current treatment options, Am Fam Pgysician. 2000 Dec 15;62(12):2623-6, 2628
- Hayashi Y et al., Prepuce: phimosis, paraphimosis, and circumcision, ScientificWorldJournal. 2011 Feb 3;22:289-301.
- Watson JC, Paraphimosis, South Med Rec. 1876 Oct; 6(10):581
