Badanie histopatologiczne
Czym jest i do czego służy badanie histopatologiczne?
Badanie histopatologiczne jest nieodzowną procedurą diagnostyczną wykorzystywaną we współczesnej medycynie. Niejednokrotnie stanowi podstawę, a wręcz warunek niezbędny do rozpoznania wielu chorób. W pierwszej kolejności stanowi ono podstawę diagnostyki onkologicznej, jednakże wykorzystywane jest również w innych dziedzinach medycznych takich jak dermatologia, reumatologia, czy też nefrologia.
Badanie polega to na ocenie mikroskopowej preparatu odpowiednio przygotowanego z pobranego uprzednio materiału tkankowego. Badanie pozwala na ocenę zarówno obecności patologicznych komórek bądź struktur komórkowych, a także prawidłowość architektoniki tkankowej.
Skąd wziąć materiał do badania histopatologicznego?
Materiał do badania stanowi fragment tkanki pobranej najczęściej przez chirurga. Istotne jest, by podkreślić, że biopsja aspiracyjna cienkoigłowa nie stanowi metody pobrania materiału do badania histopatologicznego. Na jej drodze uzyskiwany jest bowiem płynny materiał aspiracyjny nadający się jedynie do wykonania badania cytologicznego, które informuje nas o ewentualnej obecności bądź jej braku pewnych komórek. Czasami materiał do badania wysyła także urolog.
Nie daje jednak pełnego obrazu diagnostycznego, ponieważ nie umożliwia ono dokładnej oceny architektury komórkowej tkanki. Najpopularniejszym rodzajem biopsji jest biopsja gruboigłowa, podczas której w światło grubej igły zasysany jest walec zmienionej tkanki, którą chcemy poddać ocenie histopatologicznej. Innym rodzajem jest biopsja wycinająca polegająca na chirurgicznym usunięciu np. zmiany skórnej czy patologicznego węzła chłonnego.
Specyficznym rodzajem biopsji są biopsje szpiku kostnego – biopsja pobierana na tak zwany mielogram, który ma za zadanie ocenić aktywność szpiku kostnego i jego wydolność do produkcji elementów morfotycznych krwi. Drugim rodzajem jest tak zwana trepanobiopsja, podczas której pobierany jest wałeczek szpiku kostnego wraz z fragmentem kości, co ma na celu ocenę architektury kości oraz szpiku kostnego.
Innym sposobem pobierania materiału do badania histopatologicznego jest zabieg operacyjny, gdzie materiałem do badania są usunięte tkanki na przykład guza nowotworowego.
Jak wygląda droga od pobrania materiału do trafienia pod mikroskop?
Bezpośrednio po pobraniu materiału czy to na skutek biopsji, czy to na skutek zabiegu operacyjnego, jest on umieszczany w specjalnych pojemnikach wypełnionych formaliną. Ma to na celu wstępne utrwalenie preparatu i zapobiegnięcie przed jego obumarciem i gniciem, a co za tym idzie utratą wartości diagnostycznej.
Tak zabezpieczony preparat trafia z sali operacyjnej lub gabinetu zabiegowego do zakładu patomorfologii, gdzie po odwodnieniu i przepojeniu specjalnymi białkami, fragment tkankowy zalewany jest specjalną parafiną. Po jej zastygnięciu powstaje tak zwany bloczek parafinowy. Następnie bloczek jest krojony przez specjalne urządzenie zwane mikrotomem, wyposażone w bardzo ostre ostrza.
Fragmenty powstałe z bloczka są bardzo cienkie, dzięki czemu możliwe jest oddziaływanie na nie różnymi związkami chemicznymi w zależności od potrzeb. Po przygotowaniu skrawków parafinowych są one umieszczane na szkiełku podstawowym, a następnie poddawane różnym barwieniom, w zależności od potrzeby diagnostycznej.
Barwienie jest konieczne, aby uwidocznić struktury komórkowe, dzięki czemu możliwa jest ocena prawidłowości budowy i funkcji poszczególnych komórek, a także ekspresja określonych białek i receptorów zarówno w obrębie błony komórkowej jak i jądra komórkowego. Tak przygotowany
i wybarwiony preparat trafia do lekarza patomorfologa i może być oceniony pod mikroskopem.
Immunohistochemia
Immunohistochemia jest stosunkowo młodą metodą diagnostyczną, stanowiącą podstawę diagnostyki onkologicznej. Metoda ta pozwala na uwidocznienie w barwnej reakcji określonych białek czy receptorów na powierzchni błony komórkowej bądź w obrębie jądra komórkowego. Wykrycie ich obecności lub braku pozwala na sprecyzowanie rozpoznania, zwłaszcza w sytuacjach gdy obraz otrzymany po klasycznych barwieniach jest niejednoznaczny.
Istotą immunohistochemii jest aplikacja do preparatu znakowanego przeciwciała, ukierunkowanego przeciwko poszukiwanemu białku. W przypadku jego obecności, dochodzi do związania się przeciwciała z białkiem i wyzwolenia reakcji barwnej widocznej pod mikroskopem. Jest to tak zwana immunohistochemia bezpośrednia.
Immunohistochemia pośrednia polega natomiast na aplikacji do preparatu nieznakowanego przeciwciała skierowanego przeciw poszukiwanemu białku, a następnie znakowanego przeciwciała skierowanego przeciwko kompleksowi przeciwciało-antygen otrzymanego w reakcji pierwszego przeciwciała z białkiem na powierzchni komórki. Takie połączenie daje reakcję barwną widoczną pod mikroskopem.
Badanie histopatologiczne w onkologii
Podstawową i najważniejszą dziedziną medycyny wykorzystującą badanie histopatologiczne jest onkologia. Dzięki postępowi medycyny, w dzisiejszych czasach samo stwierdzenie „nowotwór złośliwy/nowotwór łagodny” nie jest żadną diagnozą. Aby otrzymać wiarygodne rozpoznanie histopatologiczne, rozpoznanie przyjmuje formę protokołu histopatologicznego.
Obejmuje ono wiele cech istotnych dla dalszych decyzji terapeutycznych. Oceniany jest nie tylko złośliwość nowotworu, jego typ oraz punkt wyjścia, ale także jego rozmiar, radykalność marginesów, obecność inwazji przestrzeni okołonerwowych, obecność mikrozatorów z komórek nowotworowych w naczyniach włosowatych, stopień złośliwości, intensywność podziałów komórkowych, patologiczny stopień zaawansowania, profil molekularny, ekspresję różnych białek i receptorów oraz wiele innych.
