PUVA
Czym jest PUVA i jakie są jego rodzaje?
PUVA jest jedną z metod leczenia światłem, zwaną inaczej fotochemioterapią. Sama nazwa jest skrótem od Psoralen Ultra-Violet A. Zgodnie z sugestią nasuwającą się pod wpływem nazwy, słusznie należy zauważyć, że istotą tej metody jest oddziaływanie promieniowaniem o długości fali mieszczącej się w zakresie promieniowania ultrafioletowego typu A.
Dodatkowo, działanie promieniowania UVA jest wspomagane środkiem farmaceutycznym, który pełni tutaj rolę fotouczulacza. Oznacza to, że zwiększa wrażliwość skóry na oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego typu A, co dodatkowo zwiększa skuteczność terapii. Najczęściej w tym celu stosowane są tak zwane psoraleny.
Jak dotąd opracowano kilka rodzajów terapii z wykorzystaniem metody PUVA.
Metoda klasyczna – w której wykorzystywane są klasyczne psoraleny. W przypadku metody klasycznej ich działanie jest ogólnoustrojowe, a podaż doustna. Zaleca się, aby przyjęcie psoralenu nastąpiło w przedziale pomiędzy 1 a 3 godziny od rozpoczęcia ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Taki interwał czasowy zapewnia optymalne działanie leku.
Metoda Bath – wykorzystuje miejscowe działanie psoralenów. Polega na stosowaniu leczniczych kąpieli, do których dołącza się psoraleny. Dawka leku dostosowywana jest indywidualnie do pacjenta w zależności od wielu zmiennych. Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe typu A odbywa się na bieżąco, w trakcie kąpieli.
Moczenie – mechanizm działania tej metody jest bardzo podobny, jak się to odbywa w przypadku metody Bath. Podstawowa różnica polega na tym, że w przypadku powyższej, kąpiel obejmuje całego pacjenta, a w przypadku metody moczeniowej, zanurzona jest tylko i wyłącznie część ciała poddawana terapii.
Topical – ten rodzaj terapii PUVA również wykorzystuje miejscowe działanie psoralenów.
W tym przypadku są one nanoszone na skórę w sposób całkowicie bezpośredni. Po naniesieniu preparatu, ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe typu a rozpoczynana jest od razu.
Sol – w tej metodzie działanie psoralenów jest ogólnoustrojowe a podaż leku doustna, tak jak się to odbywa w metodzie klasycznej. Jednakże zamiast promieniowania ultrafioletowego typu A, do ekspozycji wykorzystuje się promieniowanie światła słonecznego. Podstawową wadą tej metody jest fakt, iż w przypadku promieniowania słonecznego nie jest możliwe precyzyjne wyliczenie dawki ekspozycji. W związku z powyższym ta metoda obecnie jest praktycznie niestosowana.
RePUVA – jest to metoda również bardzo zbliżona do metody klasycznej. Charakteryzuje się ona tym, iż oprócz psoralenów pacjentowi podawane są leki z grupy retinoidów, które jeszcze bardziej uwrażliwiają na działanie promieniowania ultrafioletowego. Umożliwia to zastosowanie znacznie niższej dawki promieni ultrafioletowych niż jest to konieczne w metodzie klasycznej.
Co to jest psoralen?
Psoralen to policykliczny związek chemiczny pochodzenia naturalnego. Jest on furanokumaryną, czyli inaczej furanową pochodną kumaryny. Należy do grupy laktonów. Jego podstawowym oddziaływaniem jest działanie fotouczulające, dlatego znajduje bardzo szerokie zastosowanie w dermatologii we wspomaganiu metod fototerapeutycznych.
Występuje naturalnie w takich roślinach jak na przykład: lubczyk ogrodowy, ruta zwyczajna, dyptam jesieniolistny czy seler.
Jak wygląda zabieg PUVA?
Przygotowanie do zabiegu jest bardzo proste i wymaga przede wszystkim powstrzymanie się od stosowania kremów i balsamów na skórę przed zabiegiem. Jest to bardzo istotne, ponieważ w przypadku ich zastosowania promienie UVA mogą ulec odbiciu, co zniweluje ich efekt terapeutyczny. Na około 1 do 3 godzin przed zabiegiem pacjent otrzymuje do przyjęcia psoralen.
Sam zabieg przeprowadzany jest w specjalnej kabinie przypominającej trochę solarium. Czas trwania procedury ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe typu A zazwyczaj nie przekracza kilkunastu sekund. Zabieg powtarzany jest zazwyczaj 2 do 3 razy w tygodniu, a czas trwania terapii zależy od wskazania, z którego leczenie zostało wdrożone, a także pożądanego efektu.
Istotne jest, by przez 24godziny po zakończeniu zabiegu unikać jakiejkolwiek ekspozycji na promieniowanie słoneczne, stosować kremy z filtrem oraz okulary przeciwsłoneczne. Jest to związane z utrzymywaniem się działania psoralenu, co może wiązać się z wystąpieniem poparzeń.
Do kogo adresowany jest zabieg PUVA?
Terapia PUVA jest metodą wykorzystywaną przede wszystkim w dermatologii. Często bywa ostatnią deską ratunku w sytuacjach gdy klasyczne leczenie farmakologiczne nie przynosi efektu. Podstawowym wskazaniem do zastosowania PUVA jest łuszczyca, a zwłaszcza jej ciężkie postaci takie jak na przykład łuszczyca krostkowa, łuszczyca stawowa czy erytrodermia łuszczycowa.
Świetnie sprawdza się również w leczeniu takich chorób, jak: bielactwo, atopowe zapalenie skóry, łysienie plackowate, łysienie całkowite, ciężkie postaci trądziku młodzieńczego, liszaja płaskiego, przyłuszczyc, twardziny ograniczonej, pokrzywki barwnikowej, a nawet niektórych postaci chłoniaków skórnych (takich jak np. ziarniniak grzybiasty czy zespół Sezary’ego). Stanowi również niezłą metodę profilaktyczną różnego rodzaju osutek świetlnych czy pokrzywki świetlnej.
Jakie są działania niepożądane zabiegu PUVA?
Powikłania związane z terapią PUVA najczęściej wynikają z działania psoralenu, rzadziej z powodu oddziaływania promieniowania ultrafioletowego typu A lub z połączenia obu tych elementów. Zasadniczo można je podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowią powikłania bezpośrednie, zwane inaczej ostrymi, występujące w trakcie lub bezpośrednio po zabiegu.
Należą do nich nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, kłopoty z zasypianiem, nadmierna senność czy zaburzenia nastroju. Ponadto może dojść do pozornego nasilenia się, a nawet pojawienia nowych zmian skórnych oraz wystąpienia świądu skóry. Powikłania pośrednie, czyli odległe pojawiają się po upłynięciu długiego czasu od zakończenia terapii.
Najczęściej może dojść do przyspieszenia procesów starzenia się skóry, powstawania zmarszczek oraz przebarwień. Stosunkowo rzadkim, aczkolwiek najgroźniejszym ze wszystkich powikłaniem może być wystąpienie czerniaka skóry w okolicy poddawanej zabiegowi.
Jakie są przeciwwskazania do wykonania zabiegu?
Jak każdy zabieg, również PUVA obarczony jest pewną grupą przeciwwskazań. Nie należy go wykonywać u kobiet w ciąży i w trakcie laktacji, u osób bardzo młodych, z chorobami oczu, nietypowymi znamionami, nadwrażliwością na psoraleny lub światło, stosujących inne leki o działaniu fotouczulającym, z nadciśnieniem tętniczym, padaczką oraz ciężkim uszkodzeniem wątroby lub nerek.
Laser ekscimerowy
Ze względu na lepsze efekty i większe bezpieczeństwo obecnie stosuje się UVB – laser ekscimerowy.
