Choroby proktologiczne
Choroby proktologiczne to schorzenia dotyczące okolicy odbytu, zarówno anodermy, brzegu, jak i kanału odbytu. Z uwagi na swoją lokalizację, zazwyczaj związane są z bardzo przykrymi dolegliwościami, takimi jak ból, świąd czy krwawienie. Do najczęstszych chorób wchodzących w grupę schorzeń proktologicznych należą hemoroidy i szczelina odbytu. Najniebezpieczniejszą z chorób proktologicznych jest rak odbytu. Leczeniem tych schorzeń zajmuje się lekarz proktolog.
Hemoroidy
Hemoroidy, często nazywane żylakami odbytu, są w dzisiejszych czasach bardzo częstą i uciążliwą dolegliwością. Są to powiększone, wypadające poduszeczki odbytowe. Bezpośrednia przyczyna ich powstawania nie została do końca poznana, aczkolwiek uważa się, że w zdecydowanej większości przypadków hemoroidy są zmianami pierwotnymi. Rzadko są wtórne do innych schorzeń, takich jak na przykład rak odbytnicy.
Patofizjologia powstawania hemoroidów polega w dużej mierze na procesach degradacyjnych podporowej tkanki łącznej oraz mięśni gładkich. Poduszki odbytowe po wypadnięciu ulegają zrogowaceniu oraz przerostowi w obrębie strefy przejściowej, a w wyższych stopniach także nabłonka walcowatego odbytnicy.
Wyodrębniono czynniki ryzyka, które pośrednio mają wpływ na powstawanie hemoroidów. Należą do nich między innymi zaparcia, ciąża, siedzący tryb życia, praca siedząca (bardzo częste u zawodowych kierowców), a nawet zbyt długie przesiadywanie w toalecie (na przykład czytanie podczas defekacji).
Do głównych objawów hemoroidów należą przede wszystkim krwawienie oraz wypadanie. Objawy te mogą występować zarówno w sposób izolowany jak i wspólnie. Krwawienia są niewielkie, objawiają się występowaniem świeżej krwi na powierzchni stolca lub na papierze toaletowym.
Ponadto, objawom tym może towarzyszyć dyskomfort, świąd, a nawet ból, nasilający się szczególnie podczas aktu defekacyjnego. Na bardziej zaawansowanych etapach choroby częste jest brudzenie bielizny śluzem oraz wydzieliną kałową.
W chorobie hemoroidalnej można wyodrębnić cztery stopnie zaawansowania,
w zależności od nasilenia wypadania poduszeczek odbytowych.
Pierwszy stopień – hemoroidy widoczne są w badaniu endoskopowym, jednakże nie wypadają na zewnątrz odbytu, w związku z powyższym w klinicznym badaniu per rectum są niewidoczne. Jednakże możliwe jest krwawienie.
Drugi stopień – hemoroidy wypadają podczas defekacji, po czym samoistnie wracają na swoje miejsce.
Trzeci stopień – hemoroidy przebywają na zewnątrz przez cały czas, jednakże dają się łatwo odprowadzić ręcznie.
Czwarty stopień – hemoroidy przebywają na zewnątrz cały czas, jednakże ich odprowadzenie jest niemożliwe.
Hemoroidy zazwyczaj przebiegają łagodne, jednakże mogą wiązać się z występowaniem ostrych powikłań, takich jak zakrzepica w obrębie wypadniętych hemoroidów, masywne krwotoki, a w skrajnych przypadkach nawet martwicy tkanek.
Podstawowy sposób rozpoznania choroby hemoroidalnej opiera się na badaniu fizykalnym przez odbyt. Istnieje kilka sposobów raczenia sobie z tym problemem, dobieranych w zależności od stopnia zaawansowania. Opierają się zarówno na leczeniu chirurgicznym jak i zachowawczym. W tym ostatnim bardzo dobrą propozycję oferuje współczesna medycyna estetyczna.
Choroby proktologiczne – Szczelina odbytu
Szczelina odbytu jest stosunkowo częstym schorzeniem występującym pod postacią linijnego owrzodzenia okolicy odbytu, z widocznymi w dnie włóknami mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu oraz tkanką ziarninującą. Jednakże nie zawsze proces gojenia przebiega prawidłowo.
W rezultacie zaburzeń procesów gojenia się dochodzi do powstania tak zwanego guzka wartowniczego będącego wyroślą skórną umiejscowioną w najniżej położonej części szczeliny.
Z kolei w jej końcu bliższym może wytworzyć się tak zwana brodawka odbytu. Niejednokrotnie dochodzi do całkowitego zagojenia, czego efektem jest wytwarzanie się pomostów śluzówkowych pomiędzy krawędziami szczeliny. W powyższej sytuacji może dojść do wytworzenia się przetoki okołoodbytowej, której objawy mogą pojawiać się nawet wiele lat później.
Dwie podstawowe przyczyny powstawania szczeliny odbytnicy związane są z konsystencją stolca. Najczęściej powstaje ona po oddaniu twardego, zapartego stolca. Powoduje to bowiem częste urazy mechaniczne oraz nadmierne rozciągnięcie odbytu z pęknięciem jego warstwy wewnętrznej.
Drugą przyczyną jest biegunka z oddaniem luźnego stolca. W tym przypadku kwas żołądkowy dostaje się zbyt szybko w okolicę odbytu, i powoduje chemiczne podrażnienie tej okolicy wywołując istotne osłabienie tkanek i czyniąc ją podatną na urazy i pęknięcia. Niejednokrotnie szczelina odbytu nie jest pojedynczą zmianą, ale występuje pod postacią skupiska szczelin.
W przypadku klasycznej szczeliny odbytu występuje swoista triada objawów. Należą do nich uczucie silnego parcia na stolec, ból i krwawienie. Występują one najczęściej
w momencie przechodzenia stolca przez odbyt i utrzymują się przez kilka minut po jego oddaniu. Po tym czasie zazwyczaj ustępują samoistnie. Ból może mieć charakter ostry lub piekący i różne nasilenie. Może mu towarzyszyć uczucie dyskomfortu w okolicy odbytu i krocza, a także świąd i pieczenie. Krew najczęściej widoczna jest na papierze toaletowym podczas podcierania i na muszli klozetowej.
Podstawowy podział szczelin odbytu wyróżnia postać ostrą i przewlekłą, które następują po sobie. Określa się ją jako ostrą, czyli świeżą do 3 tygodni jej trwania, następnie przechodzi w przewlekłą. W postaci ostrej ból i krwawienie są mocno dotkliwe, szczególnie w pierwszych dniach.
Powodują, że pacjent powstrzymuje się od defekacji z obawy przed bólem. Ta postać jest dużo łatwiejsza w skutecznym leczeniu. Z postacią przewlekłą mamy do czynienia, jeśli objawy trwają powyżej 3 tygodni. Objawy stają się bardziej znośne, a brzegi szczeliny przerośnięte i pogrubiałe. Dnie często widoczne są mięśnie zwieracze odbytu.
W wielu przypadkach ostrej szczeliny odbytu goją się one samoistnie. W przypadkach przewlekłych konieczne jest zastosowanie leczenia. W większości przypadków w zupełności wystarcza leczenie zachowawcze, polegające na stosowaniu odpowiedniej diety powodującej regularne wypróżnienia i miękką konsystencję stolca.
Konieczne jest również dbanie o higienę okolicy odbytu, a także stosowanie maści z lekiem powodującym rozluźnienie mięśnia zwieracza odbytu. Gdy te metody nie są wystarczające, kolejnym etapem jest zastosowanie dozwieraczowe toksyny botulinowej, która ma na celu rozluźnienia zwieracza. W przypadku dalszego braku skuteczności stosuje się leczenie operacyjne.
Choroby proktologiczne – Rak odbytu
Rak odbytu obejmuje dwie jednostki chorobowe – rak kanału odbytu oraz rak brzegu odbytu. Jest to stosunkowo rzadki nowotwór. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jego powstawania jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Do innych czynników ryzyka należy infekcja wirusem HIV, bierne stosunki analne, przebyty rak szyjki macicy oraz leczenie immunosupresyjne związane z przeszczepami narządowymi.
Najczęstszym objawem tego nowotworu jest krwawienie z odbytu. Ponadto mogą występować ból, świąd, nietrzymanie stolca oraz wyczuwalny guz w obrębie odbytu lub pachwiny. Podstawą rozpoznania jest badanie histopatologiczne materiału pobranego na drodze biopsji chirurgicznej.
W sytuacji, gdy mamy do czynienia z wczesnym nowotworem, możliwe jest jego całkowite wyleczenie. W tym celu stosuje się radiochemioterapię dającą szansę na całkowite wyleczenie. W przypadku wystąpienia przerzutów, w grę wchodzi tylko paliatywna chemioterapia. Jednak zaawansowany rak odbytu charakteryzuje się złym rokowaniem.
